Sejm Walny, zwany również Sejmem Wielkim, to instytucja o długiej i bogatej historii w Polsce. Stanowił on ważny element systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, który istniał od XVI do XVIII wieku. W tym artykule przyjrzymy się Sejmowi Walnemu, jego roli, strukturze i znaczeniu dla polskiej historii.
1. Definicja Sejmu Walnego:
Sejm Walny był organem najwyższym w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, która była federacją dwóch narodów: Polski i Litwy. Składał się z przedstawicieli szlachty (posłów) oraz wyższego duchowieństwa i możnowładztwa. Posiedzenia Sejmu odbywały się zazwyczaj w Krakowie i Warszawie, a decyzje podejmowane na tych zjazdach miały kluczowe znaczenie dla funkcjonowania państwa.
2. Funkcje Sejmu Walnego:
Sejm Walny pełnił szereg kluczowych funkcji w systemie politycznym Rzeczypospolitej. Do jego zadań należało:
- Uchwalanie nowych praw i aktów prawnych.
- Dyskusja nad sprawami politycznymi, ekonomicznymi i wojskowymi.
- Wybór króla, a po unii lubelskiej w 1569 roku, także Wielkiego Księcia Litwy.
- Nadzorowanie władzy wykonawczej i kontrola króla.
3. Struktura Sejmu Walnego:
Sejm składał się z trzech izb: Senatu, Izby Poselskiej i Izby Skarbowej. Senat tworzyli wysocy dostojnicy kościelni i szlacheccy, a także reprezentanci miast. Izba Poselska składała się z posłów wybieranych przez różne sejmiki (zgromadzenia szlachty województw). Izba Skarbowa zajmowała się kwestiami finansowymi i gospodarczymi państwa. Wielkim Marszałkiem Sejmu był najwyższy dostojnik kościelny lub magnat.
4. Zasada Liberum Veto:
Najbardziej kontrowersyjnym aspektem Sejmu Walnego była zasada Liberum Veto. Oznaczała ona, że każdy poseł miał prawo weto wobec podejmowanych uchwał, co w praktyce paraliżowało działania sejmu. Liberum Veto wprowadzono w 17. wieku i było jednym z czynników, które osłabiły Rzeczpospolitą i doprowadziły do jej upadku.
5. Koniec Sejmu Walnego:
Sejm Walny przestał istnieć na skutek rozbiorów Polski w XVIII wieku. Trzeci rozbiór w 1795 roku położył ostateczny kres istnieniu państwa polskiego, a Sejm Walny przestał funkcjonować.
Mimo upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Sejm Walny pozostaje ważnym symbolem i instytucją w polskiej historii. Jego rola w dążeniu do demokratycznej partycypacji i podejmowaniu kluczowych decyzji dla państwa zapisała się w zbiorowej pamięci narodu. Dziś, Sejm Walny pozostaje ważnym elementem naszej kultury politycznej, przypominając nam o długiej tradycji demokratycznej partycypacji i wielkiej roli, jaką odegrał w kształtowaniu polskiej tożsamości narodowej.